Ewa Majewska

W niniejszym odcinku analizuję trzy prace Ewy Partum, ‘Piruet’, ‘Stupid Woman’ oraz ‘Kobiety, małżeństwo jest przeciwko wam’ jako przykłady słabej awangardy. Jest to jednocześnie wyprawa do moich głównych inspiracji artystycznych i teoretycznych. Porównując te prace Partum z dziełami rosyjskiej awangardy wczesnego XX wieku, artystek i artystów z lat 1960tych oraz nam współczesnych buduję zrąb pojęcia, które mam nadzieję ułatwia analizę prac tej wybitnej polskiej artystki feministycznej ale również innych awangardowych powojennych osób artystycznych. Sięgam do teorii neoawangardy Fostera i Buchlocha, do ‘siły bezsilnych’ Havla i ‘słabej myśli’ Gianniego Vattimo, do ‘słaby afektów’ Eve Kosofsky-Sedgwick i ‘queerowej sztuki porażki’ Jacka Halberstama, by lepiej zrozumieć specyfikę awangard po 1960 roku i zbudować dla nich wspólny teoretyczny mianownik. Odcinek 1 jest podzielony na dwie części.

Paweł Żukowski jest artystą ‘średniego pokolenia’ - w rozmowie często wskazuje, że ma ponad 40 lat, i dopiero od niedawna ma poczucie, że zbudował swój artystyczny styl i strategię. Nawiązując do doświadczeń queerowych i specyficznie ‘męskich’, ale nie hetero, artysta ten przywołuje sztukę włoskiego nurtu arte povera jako swoją główną inspirację. Żukowski zasłynął kartonami ze sloganami wyrażającymi marzenia i żarty czasów pandemii Covid-19, Czarnych protestów kobiecych i queerowego oporu lat 2020tych. Był stypendystą Fundacji Tom of Finland w Los Angeles, Ministerstwa Kultury i Miasta Warszawy, prezentował swoją twórczość na szeregu wystaw krajowych i międzynarodowych. Jak dla mnie, klasyczny przykład tego, co nazywam ‘słabą awangardą’. On sam mówi o swojej sztuce, że sięga po zwykłe, codzienne materiały.

Wojciech Kosma jest artystą, działa w polu muzyki, performensu, poezji. Od kilku lat tworzy muzyczny projekt Spalarnia, w którym poprzez osobiste, zaangażowane teksty i poruszające performensy podejmuje kwestie płci, miłości i innych afektów, życia w Polsce i innych krajach w dobie powracającego faszyzmu. Nagrał już kilka albumów i koncertuje po Europie, a pod koniec 2025 ukaże się tomik jego poezji. O jego wcześniejszych performensach pisał między innymi magazyn Art Forum, był stypendystą Ministra Kultury, Miasta Berlina i wielu innych; w 2019 roku wspólnie kuratorowaliśmy program publiczny festiwal Transmediale. Jego podejście do kwestii awangardy jest bardzo osobiste, a jej doświadczenie jednocześnie bolesne i wyzwalające.

Monika Weychert jest wybitną kuratorką i kulturoznawczynią, w jej pracy w Uniwersytecie SWPS w Warszawie oraz warszawskiej Zachęcie obie te funkcje często się łączą. Jest pionierka takich tematów, jak sztuka i wieś oraz sztuka romska w Polsce, autorką doktoratu o publicznej sztuce romskiej i animatorką publicznej debaty o sztuce. Wspólnie omawiałyśmy wenecki projekt Małgorzaty Mirgi-Tas na łamach Szumu. W naszej rozmowie, Monika przypomina o egalitarnej roli i funkcji postmodernizmu dla zainstnienia grup wykluczonych w polu sztuki współczesnej oraz wskazuje na feministyczne krytyki awangardy jako pojęcia i praktyki opartych na tradycyjnym, męskocentrycznym modelu artysty jako geniusza.

Mariola Przyjemska zasłynęła nowatorskim wykorzystaniem malarstwa, fotografii i druków reklamowych w zakresie artystycznego przetwarzania nagłego wtargnięcia do Polski neoliberalnego kapitalizmu. Żywe, kolorowe reklamy luksusowych, wcześniej niedostępnych towarów rozpętały nieznane wcześniej pragnienia i zdolności adaptacyjne, które artystka zręcznie i bez dydaktyzmu sportretowała w swoich pracach. Miałyśmy okazję pracować razem nad jej wystawą w warszawskiej Zachęcie, gdzie w 2022 roku przypomniałyśmy jej twórczość. Przyjemska wpisuje się w tradycje awangardy, choć woli używać pojęcia ‘post-awangardy’, które w rozmowie objaśniamy i wskazujemy, jak można je rozumieć również jako wersje tego, co nazywam ‘słabą awangardą’.

Katarzyna Górna jest jedną z głównych polskich artystek nurtu sztuki krytycznej. Jej pierwsze prace rewidowały reguły reprezentacji kobiet i ich ciał. Wprowadzając zwykłe, czasem stare lub otyłe ciała do swoich fotografii, a następnie rzeźb i instalacji, artystka stawiła opór tendencji do sztywnej uniformizacji i ujednolicania kobiecych ciał. W późniejszych pracach Górna dyskutuje z głównymi elementami spektakularnej ekonomii neoliberalnej - ideologią sukcesu, ekspansji, zawłaszczania i ekstrakcji, budując instalacje i materiały wideo, w których konfrontujemy się z absurdami kapitalizmu oraz idiotyzmem jego mediów. Artystka żyje i tworzy w Warszawie oraz w Katalonii.

Tomasz Fudala - Historyk sztuki, teoretyk architektury i kurator w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Od 2009 roku organizuje festiwal „WARSZAWA W BUDOWIE”, poświęcony architekturze i politykom miejskim. Kurator domu Hansenów w Szuminie. Autor tekstów w katalogach wystaw oraz magazynach, w tym „Artforum”.

Zorka Wollny jest feministyczną artystką dźwięku, profesorką Akademii Sztuki w Szczecinie. Jej kompozycje były prezentowane w szeregu polskich i zagranicznych instytucji oraz na festiwalach sztuki, w tym m. in. w: Kunsthaus Dresden (2023); Chicago Architecture Biennial i Biennale w Porto Allegre (2020); Steirischer Herbst Festival (2019), Hebbel am Ufer Theatre (2018 i 2025) i Savvy Contemporary (2017, 2016) w Berlinie, De Appel, Amsterdam (2017), International Studio&Curatorial Program in New York (2017), Institute of Contemporary Arts (ICA) w Londynie (2014). Więcej: http://www.zorkawollny.net

Sławomir Wojciechowski - kompozytor muzyki instrumentalnej i elektronicznej, improwizator i wykładowca. Ukończył Staatliche Hochschule für Musik und Darstellende Kunst w Stuttgarcie. W swojej pracy skupia się przede wszystkim na kulturowych i społecznych kontekstach komponowania. Interesują go kategorie jakości i tożsamości dźwięków pochodzących z różnych źródeł: instrumenty, sample, przetworzenia elektroniczne, obiekty czy wideo. Jego utwory reprezentowały Polskę na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów: w 2016 a matter of choice i w 2021 Magenta. Jego utwory były wykonywane przez Orkiestrę Muzyki Nowej i Polską Orkiestrę Radiową pod batutą Szymona Bywalca, a także przez Junge Musik Berlin, Kwartludium, Kwadrofonik, Cellonet, Smash Ensemble, Robina Rimbauda – Scannera, Lux:NM, KammerensembleN Stockholm, Kwartet Śląski i NeoQuartet, Sepia Ensemble i in. Jest współtwórcą tria Cybulski/ Pałosz/ Wojciechowski zajmującego się improwizowaną muzyką instrumentalno-elektroniczną. Artysta jest wielokrotnym stypendystą Donaueschinger Musiktage, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ZAiKS-u, Prezydenta m.st.Warszawy oraz Instytutu Muzyki i Tańca. W 2009 jego utwór Gesheng był nominowany do Nagrody Mediów Publicznych OPUS. Wybrane utwory: Triple Pendulum na wiolonczelę, elektronikę i wideo (2017), Claude na zespół (2018), uno on off na kontrabas, elektronikę i zespół (2018), Handmade na zespół (2018–19), Woyfer/Zajwert na elektronikę, syntezatory analogowe i wideo (2019), Sci-Fi Retro: Hommage à Georges Méliès na skrzypce, wiolonczelę, fortepian, gitarę elektryczną, elektronikę i wideo (2020), Rituals na fortepian preparowany, elektronikę i wideo (2020), ITAKA, utwór multimedialny na zespół, głosy i wideo (2021), Magenta na kwartet smyczkowy i elektronikę (2021), Digging for Gold na wielką orkiestrę symfoniczną i warstwę elektroniczną (2023).

Andrzej Kwieciński - kompozytor współczesnej muzyki klasycznej. Studiował na wydziale kompozycji Koninklijk Conservatorium Den Haag (Królewskiego Konserwatorium w Hadze, Holandia). Jego utwory były wykonywane na wielu koncertach i festiwalach, takich jak Festiwal Prawykonań, Gaudeamus Muziekweek, Klang!, Musica Polonica Nova, Turning Sounds, Warszawska Jesień i przez takie zespoły jak Lutosławski Quartet, Matangi Quartet, Royal String Quartet, ensemble proton, Nieuw Ensemble, Ensemble Resonanz, Orkiestra Aukso, Orkiestra Gulbenkian czy Sinfonia Varsovia. Otrzymał nagrodę i stypendium Ministra Kultury (2005-2006), stypendium Holenderskiego Ministerstwa Kultury „Huygens Scholarship” (2008-2009) oraz stypendium Towarzystwa im. Witolda Lutosławskiego (2010). W 2012 roku był kompozytorem-rezydentem w Filharmonii Łódzkiej. W 2014 roku na 61. Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów jego utwór „Canzon de’ baci” otrzymał pierwszą lokatę w kategorii kompozytorów do 30. roku życia oraz nagrodę specjalną International Music Council oraz Radio France.

Anna Nacher jest kulturoznawczynią, specjalizującą się w teorii mediów, sztuki, dźwięku, płci i kontrkultury, profesorką UJ w Krakowie. Jest też aktywną wykonawczynią muzyki i eksperymentu dźwiękowego oraz buddystką Zen. Wraz z Markiem Styczyńskim tworzą formację muzyczną Karpaty Magiczne oraz prowadzą Biotop Lechnica - miejsce, w którym permakulturowe strategie są stosowane i rozwijane tak na użytek konkretnego gospodarstwa, jak i odwiedzających je osób i szerzej - praktyk kulturowych regionu i kraju.